Suriye’de yeni yönetim, ülkede yıllardır süren karışıklıkları sona erdirip siyasi istikrarı sağlamak için bazı önemli adımlar attı. Bu kapsamda, özellikle ordu dışındaki silahlı grupların silah bırakması yönünde çağrılarda bulunuldu.
Ancak bu çağrıya sıcak bakmayan gruplar da vardı; onlardan biri de Dürziler oldu.
Yönetim, sorunları çatışma olmadan, can kaybı yaşanmadan çözmeyi hedeflerken, son dönemde Bedevi aşiretlerle bazı Dürzi gruplar arasında gerilim tırmandı.
Yaşanan çatışmaların ardından Suriye ordusu, Dürzilerin yoğun olarak yaşadığı ve aynı zamanda kültürel açıdan önemli bir şehir olan Süveyda’ya müdahalede bulundu.
Ordu, bölgede kısa sürede kontrolü sağladı.
Tüm bu gelişmelerin ardından pek çok kişi “Dürziler kimdir?” sorusunun yanıtını merak etmeye başladı.
Dürzilik, 11. yüzyılda Mısır’daki Fâtımîler döneminde ortaya çıkan ve kökeni Şii İsmailîliğe dayanan mistik ve gizemli bir dinî inanç sistemidir.
Dürziler bu inancı benimseyen etnik-dinsel topluluğa verilen isimdir. İslam’dan etkilenmiş olsalar da, dürzilik artık İslam’dan ayrı, kendine özgü kuralları, ritüelleri ve kimliği vardır.
Dürzilerin tarihi, inancı, lideri, dili ve Dürzilik terimi haberimizde…
DÜRZİLİK NASIL ORTAYA ÇIKTI
Dürziliği daha iyi anlayabilmek için önce İslam’daki mezhep farklılıklarını kavramak önemlidir.
İslam dininde mezhep, dinî inançların, ibadet şekillerinin ve toplumsal kuralların farklı yorumlanması sonucu ortaya çıkan alt kollardır.
Dürzilik, İsmailî Şiîliği’nin bir kolu olarak 11. yüzyılda Mısır’daki Fâtımîler döneminde ortaya çıkmış, zamanla bağımsız ve kapalı bir inanç sistemi haline gelmiştir.
Yani Dürzilik, köken olarak Şiîliğin bir kolu olan İsmailîlik içerisinden doğmuştur.
Dürziliğin doğuşu, Şiî Fâtımî halifesi Hâkim Biemrillah dönemine dayanır.
Halife Hâkim, radikal ve mistik uygulamalarıyla dikkat çeker. Bazı kesimler onu ilahi bir varlık olarak görmeye başlar.
Bu inanç, İslam’da büyük bir sapkınlık sayılır, ancak Hâkim’e bağlı bir grup bu düşünceyi yaymaya devam eder.
Dürziliğin asıl kurucusu kabul edilen kişi ise Hamza bin Ali bin Ahmed’dir.
1017 yılında Halife Hâkim’in desteğiyle yeni bir dini sistem kurar.
Hamza, Hâkim’i ilah olarak ilan eder ve onun gönderdiği kutsal mesajları açıklamaya başlar.
İSİM BABASI: MUHAMMED ED-DÜRZİ
Dürzilik ismini veren kişi, aslında mezhebin resmi çizgisine ters düşen: Muhammed ed-Dürzi adlı vaizdir.
O da Hâkim’i tanrılaştırmış, ama daha radikal yorumlarla halkı isyana teşvik etmiştir.
ed-Dürzi 1016’da sapkınlıkla suçlanmış ve 1018’de Fatımi halifesi Hâkim tarafından ölüm cezasına çarptırılmıştır.
DÜRZİLERİN ANA DİLİ
dürzilerin ana dili Arapçadır. Suriye ve Ürdün’deki dürziler Şam lehçesini, Lübnan’dakiler ise Beyrut lehçesini konuşur.
Bazıları Fransızca’yı da iyi bilir çünkü geçmişte Fransız yönetimi altında yaşamışlardır.
İsrail’deki dürziler hem Arapça hem İbranice konuşur.
Dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan Dürziler, bulundukları ülkenin dilini anadilleri kadar iyi konuşabilmektedir.
DÜRZİLİĞİN ESASLARI
Dürzilikte bireyin -gerçek inanan- yani muvahhid olabilmesi için dört temel şart vardır:
Ma‘rifetü’l-Hâkim (Hâkim’i Tanımak): Tanrı’nın yeryüzündeki tecellisini bilmek.
Ma‘rifetü’l-Kâimü’z-Zamân (Zamanın Kâimi’ni Tanımak): Ruhani kurtarıcıyı tanımak.
Ma‘rifetü’l-Hudûd (Hudûd’u Tanımak): İlahi bilgiyi taşıyan ruhani hiyerarşiyi bilmek.
Vesâyâ’ya Riayet (Vasiyetlere Uymak): Dürziliğin ahlaki ve davranışsal kurallarına uymak.
KUTSAL KİTAP: RESAİLÜ’L HİKME
Resâilü’l-Hikme, dürziliğin kurucu liderleri tarafından 11. yüzyılda kaleme alınmış ve topluluğun teolojik, felsefi ve kozmolojik inançlarını içeren kutsal metinler bütünüdür.
İsmi, -Hikmet Mektupları- anlamına gelir.
111 risaleden (bölüm/mektup) oluşur.
Tanrı’nın zuhurları (insan suretinde yeryüzüne gelişi), akıl, ruh, nefis, zaman gibi derin felsefi kavramlar üzerine kuruludur.
Rasâilü’l-Hikme, sadece inisiyasyon yoluyla kabul edilen dürzilere açıktır. Dışarıdan birinin bu metinlere erişmesi mümkün değildir.
İçerdiği konu başlıkları ise şöyledir:
Tanrı’nın tecellisi ve zuhurları
İlahi aklın yaratılışı
Kozmik hiyerarşi (hudûd sistemi)
İnsanın evrendeki yeri
Reenkarnasyon ve ruhun döngüsü
Zuhur çağları ve Kâimü’z-zaman (zamanın kurtarıcısı)
SİMGESİ: DÜRZİ YILDIZI
Dürzilerin kutsal simgesi beş köşeli bir yıldızdır. Bu yıldızın her bir köşesi ayrı renkte olup, beş hududu ve onların niteliklerini temsil eder:
Yeşil (Akıl)
Kırmızı (Nefs)
Sarı (Kelime)
Mavi (Sebik)
Beyaz (Tali)
DÜRZİLİKTE KESİN YASAKLAR
Çok eşli evlilik kesinlikle yasaktır; böyle bir evlilik geçersiz sayılır.
Kendi inançlarına sahip olmayan kişilerle evlenmek yasaktır.
Geçici evlilik (müt’a) ve câriye edinme uygulamaları kesinlikle yasaktır.
Alkol ve tütün kullanımı yasaktır.
Domuz eti tüketmek haramdır.
Zina ve hırsızlık gibi ahlaki sapmalar büyük günah sayılır.
İnanç değiştirmek veya başka bir dine geçmek yasaktır.
GÜNÜMÜZDE DÜRZİLİK 2025
Dürzilerin Dünya üzerindeki toplam sayılarının yaklaşık 1.000.000 ile 2.500.000 arasında olduğu sanılmaktadır.
Dürziler; bugün Lübnan, Suriye, İsrail ve Ürdün’de dağınık topluluklar biçiminde yaşamaktadırlar. En yoğun olarak yaşadıkları bölge Lübnan’ın dağlık yöreleridir.
DÜRZİ LİDERİ: VELİD CANBOLAT
Velid Canbolat, Lübnanlı Dürzi lider ve Lübnan’ın önemli siyasi partilerinden İlerici Sosyalist Parti’nin (PSP) eski başkanıdır.
Canbolat, yaklaşık 46 yıl boyunca bu görevini sürdürerek, Dürzi topluluğunun en etkili isimlerinden biri haline gelmiştir.
İlerici Sosyalist Parti’yi yönetirken, Dürzi topluluğunun haklarını savunmak ve bölgesel siyasi dengeleri etkilemek için önemli adımlar atmıştır.
Dürzi topluluğu için Velid Canbolat sadece bir siyasi lider değil, aynı zamanda dini ve toplumsal açıdan da önemli bir figürdür.
2025 yılında Beyrut’ta düzenlediği basın toplantısında, Canbolat, silahların sadece devletin elinde olması gerektiğini ve silahlı grupların silahlarını devlete teslim etmesi gerektiğini vurgulamıştır.
