Senegal’in Dakar şehrinde “Car rapide” ismi verilen dolmuşlar, kent hafızası için önem taşıyor.
Dakar’da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya “tekerlekli” sokak sanatı “Car rapide” dolmuşları için “Car Rapide Tours” isimli girişimin kurucusu Assane Niang, “Bu ikonik araçları trafikten kaldırırsanız kent hafızasının çok büyük bir kısmını da çöpe atmış olursunuz.” diyor.
60 YILDIR SOKAKLARDA
Senegal’in başkenti Dakar’da 60 yıldır şehir içi ulaşımda kullanılan rengarenk “car rapide” dolmuşları, kentin kültürel mirasının simgelerinden biri olmasına rağmen modernleşme baskısıyla yok olma riski taşıyor.
LONDRA’NIN KIRMIZI OTOBÜSLERİ GİBİ
New York’un sarı taksileri ya da Londra’nın kırmızı otobüsleri gibi Dakar’ın sembolü haline gelen car rapideler, anahtarlıktan magnete birçok hediyelik eşyayı süslüyor, çeşitli boylarda maketleri satılıyor.
NEREDEYSE 24 SAAT ÇALIŞAN TEK ULAŞIM ARACI
Günün ilk ışıklarında saat 04.00 civarı yola çıkan car rapideler, 2 kez şoför değiştirerek 02.00’ye kadar kadar kesintisiz hizmet veriyor.
ÜCRETİ 4-34 LİRA ARASINDA
50 ile 500 CFA (4-34 Türk Lirası) arasında değişen ücretleriyle Dakar ve banliyölerinde toplu ulaşımda en çok car rapide tercih ediliyor.
Fransa’da 1960’larda yük taşımacılığı için üretilen “Saviem-Renault SG2 Fourgon” 1975’te Senegal’e geldiğinde yepyeni bir çehre kazandı. Orijinalinde penceresi ve oturma yeri olmayan bu araçlar, zamanla şehrin vazgeçilmez bir parçası haline dönüştü.
ADI HIZLI, KENDİSİ YAVAŞ
Pencere ve oturma yeri eklenen, son aşamada ise boyanan dolmuşlar, bugünkü “car rapide” ismini aldı. Car rapide her ne kadar “hızlı araç” anlamına gelse de her köşe başında durarak yolcu aradığı için isminin tersine oldukça yavaş hareket ediyor.
ÜZERİNDE VOLOFÇA İFADELER YER ALIYOR
Bu araçları Dakar’ın sembolü yapan şey, kendine has rengarenk tasarımı ve üzerinde yer alan Volofça ifadeler. Müridi tarikatının kutsal kenti “Touba”, Müridi şeyhi “Ahmadu Bamba”, “elhamdullah” ve “merci mama” (teşekkürler anne) car rapide tasarımında en çok kullanılan kelimeler olarak göze çarpıyor.
ÜZERLERİ ATASÖZLERİYLE DOLU
Car rapide süslemelerinde teşekkür, şükür ve dini anlatılar veya atasözleri sıkça tercih ediliyor.
“BU İKONİK ARAÇLARI TRAFİKTEN KALDIRIRSANIZ KENT HAFIZASININ ÇOK BÜYÜK BİR KISMINI DA ÇÖPE ATMIŞ OLURSUNUZ”
Dakar ve banliyölerinde 60 yıldır yolcu taşıyan bu dolmuşlar, çevreyi kirlettiği gerekçesiyle yasaklanma riski taşıyor.
“Car Rapide Tours” girişiminin kurucusu Assane Niang’a, Dakar’ın simgelerinden biri haline gelen bu ulaşım aracının başkent açısından taşıdığı anlamı anlattı.
Car rapide dolmuşlarının kent kimliğinin önemli bir parçası olduğunu belirten Niang, aynı zamanda bu dolmuşların Dakar’da neredeyse 24 saat çalışan tek ulaşım aracı olduğunu söyledi.
TURİSTLER FOTOĞRAF ÇEKİYOR
Niang, “Car rapide sadece toplu taşıma aracı değil, aynı zamanda Dakar denilince akla ilk gelen unsurlardan bir tanesi. Dakar’a gelen tüm turistler muhakkak car rapide fotoğrafı çekiyor hatta car rapide ile yolculuk yapmak istiyor.” dedi.
KENTTEKİ EN UCUZ TAŞIMA ARACI
Car rapide dolmuşlarının kentteki en ucuz toplu taşıma aracı olduğuna vurgu yapan Niang, gece çalışan birçok kişinin de yalnızca car rapide ile evine dönebildiğini aktardı.
YASAKLANMA RİSKİ VAR
Niang, çevreyi kirlettiği gerekçesiyle car rapide dolmuşlarının yasaklanma riskiyle karşı karşıya olduğuna dikkati çekerek şunları kaydetti:
Car rapide bir ulaşım aracı olmasının ötesinde tekerlekli bir sokak sanatı. Her biri farklı şekilde boyanmış car rapidelere bakarak sahiplerinin hayata bakışını, dinini hatta annesinin adını bile öğrenebilirsiniz. Elbette çevreyi kirletiyorlar ancak daha çevreci motorlar kullanarak bu sorunu çözebilirsiniz. Örneğin İsviçreli bir şirket ile car rapidelerde güneş enerjisiyle çalışan motor kullanılmasıyla ilgili iletişim halindeyiz. Devlet bu tarz bir değişime önayak olabilir.
KÜLTÜREL MİRAS
Beni asıl ilgilendiren car rapide dolmuşlarının kültürel miras niteliği taşıması. Bu ikonik araçları trafikten kaldırırsanız kent hafızasının çok büyük bir kısmını da çöpe atmış olursunuz.
KURUCULARI ÇAĞRIDA BULUNDU
Niang, yetkililere bu araçların kültürel bir miras olarak korunması çağrısında bulunarak kirliliğe teknolojik çözümlerle çare bulunabileceğini, bu mirası yaşatacak iradenin ortaya konmasının önemli olduğunu sözlerine ekledi.
