Çin’in Nadir Toprak Elementleri İhracat Kontrolü
Çin Ticaret Bakanlığı, 4 Nisan’dan itibaren samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lütesyum, skandiyum, itriyum ve bu elementlerin alaşımlarını içeren 7 kategori orta ve ağır nadir metallerin ihracat kontrol listesine alınacağını duyurdu. Bu karar, yalnızca Çinli tedarikçilerin hükümet izniyle bu nadir toprak elementlerini ihraç edebileceği anlamına geliyor. Çin gümrük görevlileri, bu kısıtlı elementleri içeren sevkiyatları durdurma yetkisine sahip olacak. Bu durum, Çin’in küresel pazar üzerindeki etkisini artırmak amacıyla atılmış önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Söz Konusu Elementlerin Önemi
Bu nadir toprak elementleri, günümüzde birçok endüstride kritik bir rol oynamaktadır. Silah sistemlerinden yüksek performans motorlarına, nükleer reaktörlerden elektronik ve optik donanımlara kadar geniş bir yelpazede kullanılmaktadır. Uzay araçlarından tıbbi görüntüleme makinelerine, batarya ve yakıt hücrelerinden yarı iletken ve süper iletkenlere kadar pek çok ürün bu elementlere bağımlıdır. Örneğin, elektrikli araçların bataryalarında ve yenilenebilir enerji teknolojilerinde bu elementlerin kullanımı oldukça yaygındır.
Çin’in Küresel Hakimiyeti ve İhracat Kısıtlamaları
Çin, dünya genelinde nadir toprak elementlerinin yaklaşık %90’ını üretmektedir. Bu durum, ülkenin bu alandaki küresel hakimiyetini pekiştiriyor. İhracat kısıtlamaları, Çin’in bu stratejik kaynak üzerindeki kontrolünü daha da güçlendirmeyi amaçlıyor. Pekin yönetimi, ABD’nin çip kısıtlamalarına karşılık olarak, 3 Aralık 2024 itibarıyla galyum, germanyum ve antimuan gibi maddelerin ABD’ye ihracatını yasaklamıştı. Bu tür kısıtlamalar, ticaret savaşlarının yeni bir aşamasını temsil ediyor.
ABD Şirketlerine Yaptırımlar
Çin Ticaret Bakanlığı, 27 ABD şirketini ihracat kontrolü veya yasağı listesine ekledi. Bu şirketlerden 16’sının askeri ve sivil ikili kullanıma yönelik ürünlerinin ihracatına yasak getirildi. Ayrıca, 11 şirket, “güvenilmez varlık” listesine alındı. Bu durum, özellikle savunma, havacılık ve dron üretimi gibi kritik sektörlerde faaliyet gösteren firmalar için ciddi sonuçlar doğurabilir. Aralarında Skydio ve BRINC Drones gibi insansız hava aracı üreticilerinin bulunduğu bu şirketler, Çin’in egemenlik ihtilafı içinde olduğu Tayvan ile teknoloji işbirliği yaptığı gerekçesiyle bu listeye alındı.
Ticaret Savaşları ve Damping Soruşturmaları
Çin ayrıca ABD ve Hindistan’dan ithal edilen bazı tıbbi tomografi tüpü ürünlerine yönelik damping soruşturması başlattı. Bu tür ticaret önlemleri, ülkeler arasındaki gerilimleri daha da tırmandırabilir. Bunun yanı sıra, Çin Devlet Piyasa Düzenleme İdaresi, ABD’li çok uluslu kimya şirketi Dupont’un Çin iştirakine yönelik tekelleşme karşıtı yasaları ihlal şüphesiyle bir soruşturma başlatmış durumda. Bu tür durumlar, ticaretin ve küresel tedarik zincirlerinin nasıl dönüştüğünü göstermektedir.
Karşılıklı Tarife Artışları
Çin’in bu adımları, ABD’nin Başkan Donald Trump döneminde uygulamaya koyduğu “karşılıklı tarifeler” kapsamında ek yüzde 34 gümrük tarifesi açıklamasının ardından geldi. ABD yönetimi, Çin’e uygulanan vergi oranlarını artırarak toplamda %54’e kadar çıkarmıştı. Bu durum, ticaret ilişkilerini daha karmaşık hale getirirken, ülkelerin birbirlerine uyguladığı yaptırımların da artmasına yol açtı. Pekin yönetimi, ABD’nin ek tarifelerine karşılık olarak aynı oranda bir tarife uygulayacağını duyurarak, ticaret savaşlarının devam edeceğini gösterdi.
Sonuç ve Gelecek Perspektifi
Çin’in nadir toprak elementleri üzerindeki ihracat kontrolü, yalnızca ekonomik bir strateji değil, aynı zamanda jeopolitik bir hamle olarak da değerlendirilmelidir. Bu durum, küresel tedarik zincirleri üzerinde büyük bir etki yaratabilir ve özellikle teknoloji odaklı sektörlerdeki firmaların stratejilerini gözden geçirmelerine neden olabilir. Gelecekte, bu tür kısıtlamaların artması, uluslararası ilişkilerde daha fazla gerginliğe yol açabilir. Nadir toprak elementlerinin stratejik önemi, ülkelerin bu kaynaklar üzerindeki kontrolü için mücadele etmeye devam edeceğini gösteriyor.
